Breaking News

Matbuot erkinligi - uzviy huquq, O'zbekistondagi vaziyatga sharh


Matbuoti erkin bo’lmagan jamiyat taraqqiy eta olmaydi. Fuqarolari erkin nafas olmagan davlat sog’lom muhit emas, deya bong urmoqda 3-may Xalqaro matbuot erkinligi kunida dunyo ahliga murojaat qilayotgan tomonlar.

Nyu-Yorkda asoslangan Jurnalistlarni himoya qilish xalqaro qo’mitasi (Committee to Protect Journalists) nazarida 10 davlat axborot vositalari va ularning xodimlarini tazyiqqa olishda birinchi o’rinda: Eritreya, Shimoliy Koreya, Suriya, Eron, Ekvatorial Gvineya, O’zbekiston, Birma, Saudiya Arabistoni, Kuba va Belarus.

Bilish, erkin axborot olish – insonning uzviy huquqlaridan biri.

Matbuot erkinligi haqida gap ketganda, O'zbekiston hukumati mamlakatda qancha axborot vositasi borligini qayd etadi. Lekin gap sonda emas, sifatda. Jurnalistlar xalqni qiynayotgan masalalarni bemalol yorita oladimi?
Matbuot erkinligi haqida gap ketganda, O'zbekiston hukumati mamlakatda qancha axborot vositasi borligini qayd etadi. Lekin gap sonda emas, sifatda. Jurnalistlar xalqni qiynayotgan masalalarni bemalol yorita oladimi?
Jurnalistlarni himoya qilish xalqaro qo’mitasi direktori Joel Saymonning (Joel Simon) bayon qilishicha, hukumatlar matbuot xodimlarini siquvga olishga shu qadar o’rganib ketganki, nomigagina qabul qilingan qonunlarni ro’kach qilib, o’z siyosatini oqlashda davom etaveradi. Konkret talablar va choralar haqida og’iz ochmaydi.

Xorijiy muxbirlar kiritilmaydi. Mahalliy jurnalistlar qonun ularni himoya qilishiga ishonmaydi. Boshqaruvning ra'yiga qarab faoliyat yuritadi.

Axborot vositalari erkinligi haqida so’ralganda rasmiylar shu paytgacha qancha qonun qabul qilingani-yu, mamlakatda qancha nashr, telekanal va radio borligini aytish bilan cheklanadi. Gap sonda emas, sifatda. Odamlar bu manbalardan nima olmoqda?

Eritreyadan tortib, Saudiya Arabistonigacha, O’zbekistondan Shimoliy Koreyagacha, hammasi yopiq jamiyatlar, deya ta’riflaydi Joel Saymon. Hukumatlar buni qanchalik rad etmasin, oddiy xalqning o’ziga bu oydek ravshan.

O’zbekistonda mustaqil axborot vositalari yo’q, deyiladi Jurnalistlarni himoya qilish xalqaro qo’mitasi hisobotida.

Chet el matbuotiga ishlaydigan jurnalistlar bosimga uchraydi, sudlanadi, qamaladi. Qamalmasa, vatanni tark etishga majbur bo’ladi, chunki ular uchun mamlakatda hamma eshiklar yopiq. O’zbekistonda tanqidiy material yozgan jurnalist odatda tuzumga qarshi harakat yoki jamoat tartibiga raxna solish degan ayblovlar bilan yuzlashadi. Bu insonlarga xalq dushmani degan tamg’a bosiladi. O’zbekistonda hozir kamida 10 jurnalist panjara ortida. Hukumat senzura 2002-yildayoq rasman bekor qilinganini ta’kidlaydi, prezident Islom Karimov o’z murojaatlarida jurnalistlarni dadilroq bo’lishga, professional ishlashga undab keladi, lekin u boshliq tuzumga nisbatan qo’rqinch shu qadar kuchliki, jurnalist yangilik yoki muammoni bemalol yorita olmaydi, mutasaddilarni savolga tutishga haddi sig’maydi.

Shu yilning 6-aprelida Toshkent shahar Yunusobod tuman sudi yosh jurnalist Yelena Bondarni milliy, irqiy, etnik, diniy nafrat uyg’otuvchi materiallar tayyorlaganlikda aybdor deb topib, unga 6 million 900 ming so’m jarima soldi. Yelena Bondar fergananews.com saytida ijtimoiy mavzudagi maqolalari bilan tanilgan, ya’ni jamiyatning turli qatlamlarini tubdan qiynab kelayotgan masalalarni yoritadi.

Vashingtonda asoslangan “Freedom House” (Ozodlik uyi) vitse-prezidenti Kristofer Voker (Christopher Walker) deydiki, O’zbekiston hukumati yoki ommasi buni tan oladimi-yo’qmi, respublika bugun nafaqat Markaziy Osiyo balki global miqyosda “erkinlik keskin cheklangan” jamiyatlardan biri.

“ Jurnalistika sistematik ravishda nazorat qilinadi va hukumatga yoqmaydigan narsa yozgan jurnalist qilmishi uchun javob beradi. Bu oddiy haqiqat. Bu sistematik va konkret repressiya", - deydi mutaxassis.

"O’zgacha fikrlovchi odamlarga toqat yo’q. Bu taraqqiyot yo’lida katta to’siq. Xalqaro hamjamiyat buni ko’rib turibdi va unga ko’z yuma olmaydi. Boshqa davlatlar O’zbekiston hukumatiga muammoni eslatib turishi, vaziyatni o’zgartirishga undashi lozim. O’zbekiston rahbariyati xalqni bu erkinlikdan ayira olmaydi. Bu uzviy huquq”, - deydi Kristofer Voker.

  • 16x9 Image

    Navbahor Imamova

    Navbahor Imamova - "Amerika Ovozi" teleradiosining yetakchi multimedia jurnalisti. "Amerika Manzaralari" turkumidagi teledasturlar muallifi. Ko'rsatuvlar taqdim etish bilan birga prodyuser, muxbir va muharrir. O'zbekistonda akkreditatsiyadan o'tgan yagona amerikalik jurnalist. "Amerika Ovozi"da 2002-yildan beri ishlaydi. Jurnalistik faoliyatini 1996-yilda O'zbekiston radiosining "Xalqaro hayot" redaksiyasida boshlagan. Jahon Tillar Universiteti Xalqaro jurnalistika fakultetida dars bergan. Ommaviy axborot vositalari bo'yicha bakalavrlikni Hindistonning Maysur Universitetidan (University of Mysore), magistrlikni esa AQShning Bol Davlat Universitetidan (Ball State University) olgan. Shuningdek, Garvard Universitetidan (Harvard University) davlat boshqaruvi va liderlik bo'yicha magistrlik diplomiga ega. Jurnalistik va ilmiy materiallari qator xalqaro manbalarda chop etilgan. Amerikaning nufuzli universitetlari va tahlil markazlarida so'zlab, ma'ruzalar o'qib keladi. "Amerika Ovozi" oltin medali sohibi. Tashkilotda gender va jurnalistika bo'yicha kengash raisi. Toshkent viloyati Bo'stonliq tumani Qo'shqo'rg'on qishlog'ida ziyoli oilasida ulg'aygan.

    Navbahor Imamova is a prominent Uzbek journalist at the Voice of America. As anchor, reporter, multimedia editor and producer, she has covered Central Asia and the U.S. for more than 20 years on TV, radio and online. Since 2018, she has also been reporting from inside Uzbekistan as the first-ever U.S.-based accredited correspondent in the country. During 2016-2017, she was a prestigious Edward S. Mason Fellow in public policy and management, while earning her Mid-Career Master in Public Administration at Harvard University’s John F. Kennedy School of Government. Navbahor played a pivotal role in the launch of Uzbek television programming at VOA in 2003, and has since presented more than 1000 editions of the flagship weekly show, “Amerika Manzaralari” (Exploring America), which covers American foreign policy focusing on Washington’s relations with Central Asia, as well as life and politics in the U.S. She speaks frequently on regional issues in Central Asia, as well as Uzbek politics and society, for policy, academic, and popular audiences. Her analytical pieces have been published in leading academic and news outlets including Foreign Policy, The National Interest, and the Atlantic. Navbahor also is the founding President of the VOA Women’s Caucus. She began her career at Uzbekistan’s state broadcasting company in Tashkent. She holds a Bachelor of Arts in journalism and mass communication from the University of Mysore, India and a Master of Arts in journalism from Ball State University, Indiana.

XS
SM
MD
LG