Breaking News

AQSh-Markaziy Osiyo: Kelajakda hamkorlik nimaga asoslanadi?


Markaziy Osiyo rahbarlari AQShdan nima istaydi?
Markaziy Osiyo rahbarlari AQShdan nima istaydi?
Kelasi ikki yilda ko’p narsa o’zgarishi mumkin, ammo Obama ma’muriyati qo’shinlar Afg’onistonni 2014-yil oxirigacha butkul tark etadi degan qarorida qat’iy. Amerikaning Markaziy Osiyoga e’tibori aynan afg’on urushi sabab oshganini hisobga olsak, 2014-yildan keyingi hamkorlik nimaga asoslanadi? Vashingtonda bu borada qizg’in bahslar ketmoqda.

AQSh-Markaziy Osiyo: Hamkorlik nimaga asoslanadi? Navbahor Imamova
Iltimos, kuting...

No media source currently available

0:00 0:06:50 0:00
Yuklab oling

Strategik va xalqaro tadqiqotlar markazi (CSIS) - Vashingtondagi yetakchi tahlilchilar va siyosatdonlarni o’z bag’riga olgan maskan. Lekin ular orasida aynan Markaziy Osiyo bo’yicha izlanishlar olib boradigan olimni topish qiyin. Mintaqani kuzatadiganlar asosan Rossiya va butun Yevrosiyodagi vaziyatni o’rganadigan siyosatshunoslar.

Shulardan biri Jeffri Mankoff (Jeffrey Mankoff) yaqinda “Qo’shma Shtatlar va Markaziy Osiyo, 2014-yildan keyin” degan mavzuda katta ilmiy ish yozdi.

Mankoff tahlili shundan iboratki, Amerika uchun regionda qiladigan ish ko’p. Islohotlarni quvvatlash, barqarorlikni saqlash va iqtisodiy jihatdan yordam berish. Bular zarur, ammo bag’oyat qiyin vazifalar, deydi u.

Mintaqa davlatlari Amerikadan nima istaydi? Ularning maqsadi AQShniki bilan qanchalik hamohang? Bularni hali bilmaymiz, deydi u.

Shunisi aniqki, Markaziy Osiyodagi besh hukumat, aksariyati avtoritar, Vashington ularni quvvatlashini istaydi.

Siyosiy islohotlar, huquq va erkinlik haqida ular bilan kelishish deyarli mumkin emas. Demokratiya tushunchasi ular uchun o’zgacha ma’noni anglatadi. Shu bois ham Obama ma’muriyati ikki tomonga birdek ma’qul sohalarda ishlashga urinmoqda, masalan, xavfsizlikni ta’minlash yoki qoradori savdosiga qarshi kurash.

“Rossiya va Xitoy yaqin qo’shnilar. Amerika ular bilan bellashishga harakat qilmaydi, lekin ular bilan region yuzasidan birga ishlashni o’rganishimiz kerak”,- deydi Jeffri Mankoff.

“Har ikki davlat AQShning asl niyati nima deb doimiy shubha ostida yashaydi. Vashington maqsad xolis ekanini tushuntirishi kerak”.

Xitoy va Rossiya Markaziy Osiyo davlatlariga katta sarmoya kiritgan biznes hamkorlar va bu mamlakatlar tinch yashashidan birdek manfaatdor, deydi olim. Albatta, ular o’z ta’sir kuchini oshirishga harakat qilmoqda. 2014-yildan keyin AQSh mintaqaga tobe bo’lmaydi va shu sabab ham hamkorlik shartlari o’zgaradi.

Obama ma’muriyati bu borada chuqur o’ylanishi va konkret rejalar bilan chiqishi kerak, deydi tadqiqotchi. Markaziy Osiyo davlatlarini integratsiyaga undash va ularga ko’maklashish – Amerika uchun ma’qul yo’llardan biri, deya tavsiya qiladi u. Bunda, deya qo’shadi Jeffri Mankoff, Rossiya bilan yaqindan hamkorlik qilish kerak.

Uzoq yillar diplomatlik qilgan, keyinchalik Jorj Bush ma’muriyatida davlat xavfsizligi masalalari bilan shug’ullangan, asosan Rossiya bo’yicha mutaxassis Tomas Grexem (Thomas Graham) “Markaziy Osiyo 2006-yilgacha AQShning biror strategik hujjatida prioritet deb belgilanmagan edi”, deya tan oladi.

Uning fikricha, mintaqa hali ham Amerika hukumati uchun eng dolzarb mavzulardan biri emas. Afg’onistondan keyin e’tibor pasayishi tayin, deydi u. Hamkorlikni oshirish uchun sharoit va mablag’ kerak. Har ikkisiga javob “yo’q” ekan, ko’p narsa kutmang, deydi u.

Rossiya – boshqa gap, deydi Tom Grexem. Bu davlat Amerika uchun doimiy prioritetlardan biri. Markaziy Osiyo xavfsizligi haqida gap ketganda, Rossiya katta qudratga ega ekanini unutmaslik kerak. Amerika Rossiyaning mintaqadagi roli oshishiga qarshi chiqmaydi.

To’g’ri, Vashington o’z nufuziga ega bo’lishni istaydi, lekin Rossiya bilan regionda bellashmaydi, deydi Grexem. Jeffri Mankoffning “AQSh mintaqa yuzasidan Rossiya bilan hamkorlik qilishi kerak” degan taklifiga u qisqa qilib, “Moskva bunga qiziqmaydi” deya javob beradi.

Vashingtonda Markaziy Osiyo deganda hammaning xayoliga keladigan yetakchi olim Fred Starr, Jons Xopkins Universiteti professori, bir narsaga hayron: Nima uchun mintaqa xususida gapirganimizda hamon Rossiyani o’ylaymiz? Bu Amerikaning strategik xatosi bo’lib qolmoqda, deydi u.

“Markaziy Osiyo davlatlari - besh mustaqil va suveren respublika. Xalqaro maydonda tan olingan va mustaqil kuch sifatida oyoqqa turishga urinayotgan mamlakatlar. Har biri alohida qaralishni, o’z nufuzi va pozitsiyasiga ega bo’lishni istaydi. Ularga Rossiya nuqtai nazaridan yoki uning rolidan kelib chiqqan holda qarash ahmoqlik”, - deydi professor Starr.

Starr fikricha Amerikaning mintaqa bilan aloqalari qanday bo’lishini nafaqat Vashington, balki tegishli davlatlarning rahbarlari hal qiladi. AQSh shuni unutmasligi kerakki, bu respublikalar g’arbu-sharq bilan birdek hamkorlik qilishni, bir davlatga tayanib qolmaslikni xohlaydi.

Amerika Yangi Ipak Yo’li tashabbusini targ’ib qilar ekan, shu paytgacha ishga solingan ayrim loyihalari va bergan va’dalarini unutmasin, deydi olim.

“Biz qanchalik ishonchli hamkormiz? Ular bizga qay darajada tayana oladi?” – degan savollarni o’rtaga tashlaydi Fred Starr.

Amerika hissasidan qat’i nazar, Markaziy Osiyoning har bir davlati o’z yo’lida shakllanishda, qo’shnilar bilan aloqalarni kengaytirishda, o’zi bilganidek rivojlanishda davom etadi, deydi u.

Vashington mintaqaga nisbatan siyosatini belgilaganda, ularning xohish-irodasini hisobga olishga majbur, deydi u, aks holda hech narsaga erisha olmaysiz.
  • 16x9 Image

    Navbahor Imamova

    Navbahor Imamova - "Amerika Ovozi" teleradiosining yetakchi multimedia jurnalisti. "Amerika Manzaralari" turkumidagi teledasturlar muallifi. Ko'rsatuvlar taqdim etish bilan birga prodyuser, muxbir va muharrir. O'zbekistonda akkreditatsiyadan o'tgan yagona amerikalik jurnalist. "Amerika Ovozi"da 2002-yildan beri ishlaydi. Jurnalistik faoliyatini 1996-yilda O'zbekiston radiosining "Xalqaro hayot" redaksiyasida boshlagan. Jahon Tillar Universiteti Xalqaro jurnalistika fakultetida dars bergan. Ommaviy axborot vositalari bo'yicha bakalavrlikni Hindistonning Maysur Universitetidan (University of Mysore), magistrlikni esa AQShning Bol Davlat Universitetidan (Ball State University) olgan. Shuningdek, Garvard Universitetidan (Harvard University) davlat boshqaruvi va liderlik bo'yicha magistrlik diplomiga ega. Jurnalistik va ilmiy materiallari qator xalqaro manbalarda chop etilgan. Amerikaning nufuzli universitetlari va tahlil markazlarida so'zlab, ma'ruzalar o'qib keladi. "Amerika Ovozi" oltin medali sohibi. Tashkilotda gender va jurnalistika bo'yicha kengash raisi. Toshkent viloyati Bo'stonliq tumani Qo'shqo'rg'on qishlog'ida ziyoli oilasida ulg'aygan.

    Navbahor Imamova is a prominent Uzbek journalist at the Voice of America. As anchor, reporter, multimedia editor and producer, she has covered Central Asia and the U.S. for more than 20 years on TV, radio and online. Since 2018, she has also been reporting from inside Uzbekistan as the first-ever U.S.-based accredited correspondent in the country. During 2016-2017, she was a prestigious Edward S. Mason Fellow in public policy and management, while earning her Mid-Career Master in Public Administration at Harvard University’s John F. Kennedy School of Government. Navbahor played a pivotal role in the launch of Uzbek television programming at VOA in 2003, and has since presented more than 1000 editions of the flagship weekly show, “Amerika Manzaralari” (Exploring America), which covers American foreign policy focusing on Washington’s relations with Central Asia, as well as life and politics in the U.S. She speaks frequently on regional issues in Central Asia, as well as Uzbek politics and society, for policy, academic, and popular audiences. Her analytical pieces have been published in leading academic and news outlets including Foreign Policy, The National Interest, and the Atlantic. Navbahor also is the founding President of the VOA Women’s Caucus. She began her career at Uzbekistan’s state broadcasting company in Tashkent. She holds a Bachelor of Arts in journalism and mass communication from the University of Mysore, India and a Master of Arts in journalism from Ball State University, Indiana.

Shu mavzuda

XS
SM
MD
LG