Breaking News

Inson savdosi chegara bilmas muammo, AQSh hisobotida O'zbekiston qayerda?


Inson savdosi, zamonaviy qullar va quldorlar – qay davlat bo’lmasin, rahbarlar tomonidan tez-tez tilga olinadigan muammo. Jumladan, Qo’shma Shtatlar ichki va tashqi siyosatida bu masalaga e’tibor kuchaysa kuchaymoqdaki, pasaymayapti. Lekin bu mamlakatning o’zida ham odam savdosi chuqur ildiz otgan.

Chetdan ishchi olib kelib, Amerikada ularni qul sifatida ishlatayotgan, buning evaziga mo’may foyda olib, huzurini ko’rayotgan jinoiy guruhlar ko’pligi sir emas, deydi Davlat kotibasi Xillari Klinton (Hillary Clinton - video). Bu balo chegara bilmaydi, global muammo, deydi u.

Xillari Klinton, Davlat departamenti, Vashington, 19-iyun, 2012 (suratni kattalashtirsh mumkin)
Xillari Klinton, Davlat departamenti, Vashington, 19-iyun, 2012 (suratni kattalashtirsh mumkin)
Shu bois davlatlar unga qarshi birgalikda chora ko’rishi, odamlarni qullik iskanjasiga yetaklayotgan masalalarni hamkorlikda hal eta olishi lozim, deydi bosh diplomat.

Bugun dunyoda qariyb 27 million odam qul ekani taxmin qilinadi.

Amerika hukumati odam savdosiga qarshi dunyo bo’ylab kurash olib borayotgan insonlarni taqdirlab keladi. Ikki yil oldin O’zbekistonda, xususan, Nukusda bu masala bilan shug’ulladigan nohukumat tashkilot rahbari Natalya Abdullayeva (video) Xillari Klinton qo’lidan mukofot olgan edi. Bu yil ham bir necha faolning xizmati tan olindi.

12 yildirki, Davlat departamenti odam savdosi va unga qarshi ko’rilayotgan choralar haqida hisobot chiqaradi. Ko’plab davlatlarda masala ochiq muhokamada ekani, huquq-tartibot organlari faoliyati va qonunchilikda ijobiy o’zgarishlar ro’y bergani tilga olinadi.

Markaziy Osiyo respublikalari qo’l qovushtirib o’tirgani yo’q, deydi diplomatlar. Masalan O’zbekistonda odam savdosi jinoyat deb qabul qilingan va o’tgan yillar ichida yuzlab odamlarning qora ishlari fosh etilib, javobgarlikka tortilgan.

Arzon ishchi kuchi evaziga millionlab dollar daromad oladigan kompaniyalar odam savdosi uchun sharoit yaratayotganini biladimi?
Arzon ishchi kuchi evaziga millionlab dollar daromad oladigan kompaniyalar odam savdosi uchun sharoit yaratayotganini biladimi?
Huquq himoyasi bilan mashg’ul muassasalar nazarida esa hukumatlar muammo ildiziga bolta urmayapti, ya’ni ishsizlik va imkonsizlik singari muammolarga.

Mamlakatda kun kechirish og’ir ekani, qonun muntazam ravishda buzilib, erkinlik cheklangani sabab ham ilojsiz odamlar xavfli yo’llarni tanlamoqda, deya tahlil qiladi “Human Rights Watch” singari xalqaro tashkilotlar.

Qonun qabul qilish, bir necha holatni tergov qilish bilan muammo hal bo’lmaydi, deydi mutaxassislar.

AQSh hisoboti ham bu xulosadan yiroq emas. Diplomatlar ishsizlik va imkonsizlik darajasi hozir dunyoning har bir davlatida baland deya eslatadi.

Vashington ta’biricha, O’zbekiston hukumati odam savdosi va majburiy mehnatga qarshi me’yorlarga to’liq javob bermaydi. Paxta dalalarida maktab o’quvchilari zo’rlab ishlatilishi bunga yaqqol misol, deyiladi hisobotda. Katta yoshdagilar ham majburiy mehnatga jalb etiladi. O’zbekistonlik erkak va ayollar Rossiya, Qozog’iston, arab davlatlari va Osiyoda qul bo’lib ishlaydi. Hukumat muammoga qarshi kurashish uchun maxsus reja ishlab chiqqan, lekin u hali amalda aks etmadi, deyiladi hujjatda.

Tojikiston, Turkmaniston
va Qirg’izistondagi vaziyat ham xavotirga molik deya tahlil qilinadi. Qozog’istonda e’tibor va harakat nisbatan yaxshi, lekin maqtashga arzigulik emas.



Hisobotda davlatlar uch toifaga bo’linadi. Birinchisi – fuqarolarini odam savdosidan himoya qila olayotgan hukumatlar. Ikkinchisi – himoya qila olmayotgan, ammo muammoga qarshi konkret choralar ko’rishga harakat qilayotgan davlatlar. Uchinchi toifa – umuman himoya qila olmayotgan tuzumlar.

O’zbekiston ikkinchi toifada, ammo “kuzatuvda” degan qaydnoma ostida.

Inson huquqlari bo’yicha “Human Rights Watch” va u bilan hamkor 37 tashkilot (kiyim-kechak, to’qimachilik sanoatlari ham bor) Xillari Klintonga ochiq maktub yo’llab, O’zbekistonda bolalar va kattalar majburan paxta dalalariga olib chiqilishini fojiali hol deb atab, bu davlatni uchinchi toifaga tushirishni talab qilmoqda.


Bu kategoriyaga tushirish O’zbekiston bilan diplomatik aloqalarni cheklash degani. Afg’oniston yuzasidan hamkorlik muhim bo’lib turgan paytda Vashington bu yo’ldan bormasligi tayin, lekin huquqbonlar nazarida Amerika bu achchiq haqiqatga ko’z yumib, O’zbekiston xalqi manfaatlarini himoya qilmayapti.

Huquq, kiyim-kechak va to'qimachilik uyushmalari AQSh hisobotidan norozi. O'zbekiston paxta dalalarida odamlarning majburan ishlatilishi izchil tanqid qilinmagan, deydi ular.
Huquq, kiyim-kechak va to'qimachilik uyushmalari AQSh hisobotidan norozi. O'zbekiston paxta dalalarida odamlarning majburan ishlatilishi izchil tanqid qilinmagan, deydi ular.
“Majburiy va bolalar mehnati AQSh qonunlarida odam savdosi sifatida qabul qilinadi”,- deydi Stiv Sverdlov (Steve Swerdlow), “Human Rights Watch” ning Markaziy Osiyo bo’yicha bosh eksperti.

Amerika, deydi u, bu hisoboti bilan O’zbekiston rahbariyati millionlab bolalarni ishlatishi u qadar katta muammo emas demoqda.

Amerika Kiyim-Kechak va Poyafzal Uyushmasi va Xalqaro Mehnat Huquqlari Forumi singari tashkilotlar ham shu fikrda.

Xillari Klinton deydiki, odam savdosi inson qadriyatlari chetga surilgan, boylik uchun yoshu qari birdek tahqirlangan muhitlarda uchraydi. Bu illatga qarshi kurash har bir insonning vazifasi, deydi u.

Inson savdosi qurboni bo’layotganlar ko’p hollarda chetga ishlash uchun boraman deb noma’lum to’dalarga ergashgan, hujjatlari va pulini ularga berib, aldangan odamlar. Amerika, Yevropa va Osiyo fohishaxonalarida yurgan qizlar, dalalar va qurilishlarda qattiq mehnatga majbur qilinayotgan erkaklar yoki o’z yurtida, ayrim hollarda, ota-onasi tomonidan pul topsin deya tadbirkorlarga sotilgan bolalar. Xo’rlangan, toptalgan insonlar.

“Odam savdosi avvalo insonni o’z taqdiri, kelajagini hal etishdek noyob erkinlikdan ayiradi. Biz bu illatga qarshi kurashar ekanmiz, maqsad nafaqat bu huquqni tiklash, balki jabr ko’rganlar hayotda yo’lini topib ketishi uchun yordamlashish”, - deydi Xillari Klinton.

Hukumat o’z fuqarolari normal hayotga qayta olishi uchun sharoit yaratib berishi kerak, deydi AQSh bosh diplomati.

Hisobot bilan nima ham hal bo’lar edi deb o’ylayotganlarga Klinton xonim shunday deydi:

“Odam savdosi va uning qurbonlari haqida ishonchli va tahliliy ma’lumotga ega bo’lish biz va boshqa hukumatlar uchun har jihatdan foydali. Bu hisobot nohukumat tashkilotlar yordamida bitildi va ular mehnatini tan oladi”.

  • 16x9 Image

    Navbahor Imamova

    Navbahor Imamova - "Amerika Ovozi" teleradiosining yetakchi multimedia jurnalisti. "Amerika Manzaralari" turkumidagi teledasturlar muallifi. Ko'rsatuvlar taqdim etish bilan birga prodyuser, muxbir va muharrir. O'zbekistonda akkreditatsiyadan o'tgan yagona amerikalik jurnalist. "Amerika Ovozi"da 2002-yildan beri ishlaydi. Jurnalistik faoliyatini 1996-yilda O'zbekiston radiosining "Xalqaro hayot" redaksiyasida boshlagan. Jahon Tillar Universiteti Xalqaro jurnalistika fakultetida dars bergan. Ommaviy axborot vositalari bo'yicha bakalavrlikni Hindistonning Maysur Universitetidan (University of Mysore), magistrlikni esa AQShning Bol Davlat Universitetidan (Ball State University) olgan. Shuningdek, Garvard Universitetidan (Harvard University) davlat boshqaruvi va liderlik bo'yicha magistrlik diplomiga ega. Jurnalistik va ilmiy materiallari qator xalqaro manbalarda chop etilgan. Amerikaning nufuzli universitetlari va tahlil markazlarida so'zlab, ma'ruzalar o'qib keladi. "Amerika Ovozi" oltin medali sohibi. Tashkilotda gender va jurnalistika bo'yicha kengash raisi. Toshkent viloyati Bo'stonliq tumani Qo'shqo'rg'on qishlog'ida ziyoli oilasida ulg'aygan.

    Navbahor Imamova is a prominent Uzbek journalist at the Voice of America. As anchor, reporter, multimedia editor and producer, she has covered Central Asia and the U.S. for more than 20 years on TV, radio and online. Since 2018, she has also been reporting from inside Uzbekistan as the first-ever U.S.-based accredited correspondent in the country. During 2016-2017, she was a prestigious Edward S. Mason Fellow in public policy and management, while earning her Mid-Career Master in Public Administration at Harvard University’s John F. Kennedy School of Government. Navbahor played a pivotal role in the launch of Uzbek television programming at VOA in 2003, and has since presented more than 1000 editions of the flagship weekly show, “Amerika Manzaralari” (Exploring America), which covers American foreign policy focusing on Washington’s relations with Central Asia, as well as life and politics in the U.S. She speaks frequently on regional issues in Central Asia, as well as Uzbek politics and society, for policy, academic, and popular audiences. Her analytical pieces have been published in leading academic and news outlets including Foreign Policy, The National Interest, and the Atlantic. Navbahor also is the founding President of the VOA Women’s Caucus. She began her career at Uzbekistan’s state broadcasting company in Tashkent. She holds a Bachelor of Arts in journalism and mass communication from the University of Mysore, India and a Master of Arts in journalism from Ball State University, Indiana.

XS
SM
MD
LG