Turkiyani 2003-yildan beri boshqarib kelayotgan Rajab Toyib Erdog’an to’rtinchi besh yillik muddatga saylandi. O’tgan yilgi referendumda qabul qilingan konstitutsion tuzatishlarga ko’ra prezidentga qo’shimcha vakolatlar beriladi.
Saylovlardan so’ng Turkiya parlament respublikasidan rasman prezident respublikasiga aylandi. Bosh vazir lavozimi bekor qilindi, Erdog’an ham davlat, ham hukumat rahbari bo’ldi. Vazirlar, sudyalarni endi uning o’z tayinlaydi, vitse-prezidentlar saylanmaydi, ularni ham Erdog’an tayinlaydi. Ilgari davlat byudjetini tayyorlash parlament zimmasida edi, endi prezidentga o’tadi. Agar parlament byudjet loyihasini tasdiqlamasa, mamlakat undan oldingi yil byudjetiga qarab ish tutadi.
Shunga qaramay, prezident mutlaq hokim emas, parlament unga impichment e’lon qilishi, ya’ni uni ishdan olishi mumkin, agar deputatlarning uchdan ikki qismi bunga ovoz bersa. Ammo bu amri mahol, chunki Erdog’anning “Adolat va taraqqiyot” partiyasi yoki turkchasiga AKP yakshanba kungi saylovlarda oldingi saylovlarga qaraganda pastroq natija ko’rsatgan bo’lsa-da, parlamentdagi hukmronligini saqlab qoldi.
AKP 42,5 foiz ovoz to’pladi, ammo parlamentdagi millatchi ittifoqchisi - Milliy harakat partiyasi qo’lga kiritgan o’rinlar hisobiga umumiy 343 ta o’rin bilan 550 deputatdan 600 tagacha kengaytirilgan parlamentda ko’pchilikni tashkil etmoqda.
Demak, bunday sharoitda impichment ehtimoli yo’q.
Eng so’nggi konstitutsion tuzatishlarga ko’ra, 64 yashar Erdog’an besh yildan so’ng o’z nomzodini prezidentlikka yana bir bor qo’yishi mumkin, ya’ni 2028-yilgacha Turkiyani boshqarishi mumkin.
Muxolifat prezident saylovlarining ikkinchi bosqichiga umid qilgan edi. Ammo Erdog’an 52,5 foiz ovoz olib, bunday ehtimolni yo’qqa chiqardi. Respublikachilar xalq partiyasidan nomzod Muharram Inje 30,6 foiz ovoz to’pladi. “Ovozlarni hisoblashda g’irromlik bo’lgani haqida ma’lumot olsak, 55 ming advokatni saylov komissiyasiga chorlab, ovozlarni qaytadan hisoblaymiz” degan Inje mag’lubiyatini tan oldi.
Kurdlar manfaatlarini himoya qiluvchi Xalq demokratik partiyasidan nomzod Salohiddin Demirtosh saylov kampaniyasini qamoqdan olib bordi va 8,4 foiz to’pladi. U terrorchilikka aloqadorlikda ayblanmoqda. Shunga qaramay, kurdlar partiyasi 11,6 foiz ovoz bilan 10 foizlik dovondan oshishga muvaffaq bo’lib, yangi parlamentga kirdi.
Muxolifat va G’arb Erdog’anni avtokratik boshqaruvda ayblamoqda, biroq hukumat demokratiyadan og’maganini aytadi. Mustaqil kuzatuvchilarga ko’ra, Turkiya iqtisodiyoti joriy yilda o’smoqda, birinchi chorakda iqtisodiy o’sish 7,4 foiz atrofida.
Erdog’anning tanqidchilari uni mamlakatni ikkiga bo’lib qo’yganlikda ayblab keladi – dindorlarga va dunyoviy tuzum tarafdorlariga. Uning respublikachi raqibi Muharram Inje bu bo’linishga chek qo’yish shiorini saylov kampaniyasi paytida olg’a surgan edi. Ba’zi hisoblarga ko’ra, uning Istanbuldagi eng yirik namoyishiga 5 milliongacha odam to’plangan. Bu shahar aholisining uchdan biriga teng. Shunga qaramay, saylov uning foydasiga hal bo’lmadi.
O’zbekiston Prezidenti Shavkat Mirzioyev va boshqa rahbarlar Erdog’anni saylovdagi g’alabasi bilan tabriklashga ulgurdi.
Parlamentga kirish uchun 10 foizlik dovondan oshgan yana bir partiya bu “IYI” partiyasidir, turkchadan tarjima qilganda “Yaxshi partiya” degani. Uning asoschisi Meral Akshener 2016-yilda Milliy harakat partiyasidan chiqib, o’tgan yili yangi partiyaga asos soldi, o’zi esa bu yilgi prezident saylovlarida qatnashgan yagona nomzod ayol bo’ldi.
61 yashar sobiq ichki ishlar vazirasi va parlament spikerining sobiq o’rinbosari Akshener 7,3 foiz ovoz oldi. Uning “IYI” partiyasi esa 10,1 foiz ovoz bilan parlamentdan 44 ta o’rin egalladi. Shulardan biri Ahat Andijon. Sobiq vazir, tibbiyot fanlari professori Ahat Andijon turkiyalik o’zbeklardan bo’lib, uning o’zi Afg’onistonda tug’ilgan, “IYI” partiyasining asoschilaridan hisoblanadi.
Facebook Forum