Xitoy, Isroil va Myanma jurnalistlarni hibsga olish bo‘yicha yetakchi davlatlar bo’lib qolmoqda, deyiladi yangi hisobotda. Dunyo bo‘ylab kamida 361 nafar jurnalist o‘z faoliyati tufayli qamoqqa olingan, deb xabar beradi Jurnalistlarni himoya qilish qo‘mitasi.
Jurnalistlar dunyo bo‘ylab hibsga olinishi xavfi ortmoqda, deb ta’kidlaydi Jurnalistlarni himoya qilish qo‘mitasi o’zining so‘nggi hisobotida. Xitoy, Isroil va Myanma eng ko‘p jurnalistlarni qamoqqa olgan davlatlar sifatida qayd etilgan.
2024-yilning 1-dekabr holatiga ko‘ra, dunyo bo‘ylab 361 jurnalist o‘z faoliyati sababli qamoqda saqlanmoqda. Ammo, deyiladi hisobotda, bu raqam so‘nggi 12 oy ichidagi hibslarning faqat bir qismini aks ettiradi.
“Yil davomida sud tizimidan o‘tgan jurnalistlar soni bundan ancha yuqori bo‘lishi mumkin va bu qasddan amalga oshirilmoqda. Jurnalistlarni jinoyatchiga chiqarish hukumatlar tomonidan ularlarni sukut saqlashga majburlash maqsadida qasddan qo‘llanilayotgan taktika”, - deydi qo’mita vakili Jodi Ginzberg.
Belarus, Rossiya, Vyetnam, Eron va Eritreya kabi davlatlar ham ko‘plab jurnalistlarni qamoqda ushlab turibdi.
Isroilda hibsga olingan jurnalistlar soni ikki baravar oshgan. Tashkilot bu holatni senzura siyosatining bir ko‘rinishi sifatida baholamoqda.
“Bu o‘z ichiga jurnalistlarni o‘ldirishni, ularni hibsga olishni, aloqa uzilishlarini, ommaviy axborot vositalari infratuzilmasini nishonga olishni va hukumatning, masalan, “Haaretz” kabi gazetalarga moliyaviy yordamni to‘xtatishini o‘z ichiga oladi”, - deydi Ginzberg.
Isroil bu borada izoh bermadi, ammo ilgari jurnalistlarni nishonga olish ayblovlarini rad etgan.
Xitoy jurnalistlarni hibsga olish bo‘yicha yetakchi davlat bo‘lib qolmoqda. Bu mamlakatda 50 dan ortiq jurnalist qamoqda saqlanmoqda. Ulardan biri – demokratiyani qo‘llab-quvvatlovchi noshir Jimmi Lay bo‘lib, Gonkongda milliy xavfsizlik ayblovlari bilan hibsga olingan. Bu ish ko‘plab kuzatuvchilar tomonidan siyosiy motivlarga asoslangan deb baholanmoqda.
Layning xalqaro huquqiy jamoasi bu ishni jurnalistlarga qarshi qonunlarning qanday ishlatilayotganini ochib beruvchi dalil sifatida ko‘rsatmoqda.
“Chunki hozir biz muntazam kuzatayotgan holatlardan biri bu – hukumatlar an’anaviy huquqiy qurollardan, masalan, jinoiy tuhmatdan foydalanish o‘rniga, terrorizmga qarshi qonunlar yoki boshqa qonunlar orqali jurnalistlarni badnom qilishga harakat qilmoqda”, - deydi huquq faoli Kilin Galager.
Xitoy "Amerika Ovozi”ga elektron pochta orqali o‘zining matbuot erkinligi borasidagi yutuqlarini himoya qiluvchi bayonot yubordi. Gonkong esa Layning ishi siyosiy motivlarga asoslanganini qat’iy rad etib kelmoqda.
Rossiyada amerikalik jurnalistlar Alsu Qurmasheva va Evan Gershkovich yaqinda qamoqdan ozod etildi. Ammo mamlakat hali ham 30 nafar jurnalistni hibsda saqlab, eng ko‘p jurnalistlarni hibsga olgan davlatlar ro‘yxatida beshinchi o‘rinda turibdi.
Dunyo bo‘ylab qamoqda saqlanayotganlar orasida “Amerika Ovozi” va uning hamkor tarmoqlari jurnalistlari ham bor. Ular Myanma, Belarus, Rossiya, Vyetnam va Ozarbayjon kabi davlatlarda qamoqda ushlab turilmoqda. Bu davlatlar jurnalistlarni eng ko‘p hibsga olgan o‘n davlat qatoriga kiradi.